Πότε ακριβώς πρωτοκτίστηκε ο Ναός του Προφήτη Ηλία κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια.
Χάνεται η ιστορία του στα βάθη των αιώνων. Το πιθανότερο είναι να ήταν εξωκκλήσι της Ιεράς Μονής του Αγίου Σπυρίδωνος Πειραιώς. Το ανδρικό αυτό Μοναστήρι, που ήταν κτισμένο στη θέση που βρίσκεται ο σημερινός Ναός του Αγίου Σπυρίδωνος, έπαιξε σπουδαιότατο ρόλο την εποχή της Τουρκοκρατίας. Ενίσχυε τον αγώνα και κυρίως τον Καραϊσκάκη με τα παλληκάρια του.
Ίσως να έχει κτισθεί πρίν από 500 και πλέον χρόνια…
Το μοναδικό και σπουδαιότατο αυτό μοναστήρι για την περιοχή του Πειραιώς διαλύθηκε μαζί με 412 ακόμη μοναστήρια, την εποχή της Βαυαροκρατίας, επί Όθωνος, με το βασιλικό Διάταγμα που εκδόθηκε στις 23 Ιουλίου του 1833 και διασπάθίσθηκε κακήν κακώς η περιουσία τους, δηλαδή χωρίς να αξιοποιηθεί για το κοινωνικό σύνολο.
Αν αυτό είναι αληθινό, ο αρχικός Ναός του Προφήτη Ηλία ίσως να έχει κτισθεί πρίν από 500 και πλέον χρόνια.
Στα πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Πειραιώς, σύμφωνα με την “Ερανική Συλλογή του Ενορίτου Στρατηγού Κωνσταντίνου Βλάχου”, ο ναός αναφέρεται πολλές φορές και για διάφορους λόγους, όπως π.χ.
1)Στη συνεδρίαση της 16-7-1858 εις το υπ’ αριθμ. 876 πρακτικό
2) Στη συνεδρίαση της 22-9-1868 εις το υπ’ αριθμ. 248 πρακτικό
3) Στη συνεδρίαση της 15-4-1876 εις το υπ’ αριθμ. Μ.Β. πρακτικό και
4) Στη συνεδρίαση της 29-12-1883 με την οποία αναγνωρίζεται ο Προφήτης Ηλίας Καστέλλας “ως Ενοριακός Ναός της Πόλεως”. Είναι επομένως ο ναός Ενοριακός και υπάρχει από τότε που για πρώτη φορά ορίστηκαν και οριοθετήθηκαν οι Ενορίες στον Πειραιά, δηλαδή από τον 19ο αιώνα. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι ο Ναός υπήρχε τουλάχιστον προ του 1858, αλλά αρχικά ήταν μικρό εξωκκλήσι, αφού και ο Πειραιάς δεν ήταν τότε μεγάλη πόλη, αλλά και η περιοχή αραιοκατοικημένη, όπως φαίνεται από παλαιές φωτογραφίες.
Μετά όμως την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τις μεταγενέστερες επαναστάσεις των Κρητών και κυρίως του 1866, στον ελεύθερο χώρο του Πειραιώς κατέφευγαν κυρίως Κρητικοί και άλλοι νησιώτες, οι οποίοι κατοικούσαν γύρω από το λόφο, με επίκεντρο τον Ιερό Ναό. Γι’ αυτό και μια άλλη ονομασία του Λόφου είναι “τα Κρητικά”.
Σύντομο ιστορικό
Στα 1944 κατεστράφη ολοσχερώς από τον γνωστό βομβαρδισμό του Πειραιώς κατά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.
Στα 1948 ξανακτίσθηκε με την φροντίδα του τότε Αρχιμανδρίτου Γερασίμου Γαρμπή.
Στα 1965 οι ανάγκες της Ενορίας επέβαλαν την επέκταση του, η οποία έγινε επί ιερατικού προϊσταμένου του Ναού του κυρού Χρυσοστόμου Θέμελη μετέπειτα Μητροπολίτου Μεσσηνίας.
Στα 1981 κατέστη ακατάλληλος για περαιτέρω λειτουργία από τους σεισμούς του Φεβρουαρίου.
Στα 1986 κατεδαφίσθη για να ανεγερθεί στην ίδια θέση νέος περικαλλής Ναός, προσαρμοσμένος στο όμορφο τοπίο, του λόφου.
Την φροντίδα για την ανέγερση του είχαν αναλάβει οι Ιερείς του Ναού, το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, η Ερανική Επιτροπή, οι ενορίτες της περιοχής και φυσικά ο Σύλλογος των ενοριτών Προφήτη Ηλία που μέχρι σήμερα έχει προσφέρει τόσο την ηθική όσο και την υλική του αμέριστη συμπαράσταση.
πηγή: inaosprofitiiliakastellaspeiraia