Εντατικές έρευνες γίνονται από το 2016 στον βυθό της Κυνόσουρας και στον όρμο των Αμπελακίων που ήταν η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού και το λιμάνι της. Ο χώρος αυτός έχει τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον καθώς εκεί συγκεντρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού στόλου την παραμονή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας και φυσικά από εκεί ξεκίνησαν οι ελληνικές τριήρεις για την ιστορική ναυμαχία.
Όπως αποκάλυψε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Λώλος που είναι επικεφαλής των ερευνών στη Σαλαμίνα και θεωρείται ο σύγχρονος Ανδρόνικος για το νησί, στον μυχό του όρμου υπάρχουν καταβυθισμένες κτιριακές δομές και τμήματα των οχυρώσεων. Στην αρχαιότητα βέβαια τα σημεία εκείνα ήταν στεριά αλλά τώρα μετά από τα χιλιάδες χρόνια που μεσολάβησαν έχει ανεβεί η στάθμη της θάλασσας και είναι κάτω από το νερό.
Το πλέον σημαντικό σημείο των ανακαλυφθέντων κτίσμα των είναι το οχυρωματικό έργο που προστάτευε την αρχαία πόλη. Πολύ σημαντικό είναι επίσης και το επιθαλάσσιο τείχος που ανακαλύφθηκε πρόσφατα και αποτελούσε την οχύρωση του λιμανιού. Το τμήμα που ανακαλύφθηκε είναι σε πολύ καλή κατάσταση και η εγγύτητά του με την ξηρά το καθιστά εξαιρετικά αξιοποιήσιμο.
Εκείνο όμως που αποκάλυψε ο καθηγητής και εξάπτει την φαντασία είναι το εύρημα των υποβρυχίων αρχαιολογικών ερευνών που διενεργούνται από εξειδικευμένους επιστήμονες της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, που ασχολήθηκαν επισταμένα με τον βυθό ανοιχτά της Κυνόσουρας στο σημείο δηλαδή που δόθηκαν οι μεγάλες μάχες με τα πλοία.
Ο βυθός σκεπάζεται με πολύ παχύ στρώμα λάσπης αλλά οι επιστήμονες με τις μετρήσεις που έκαναν με εξειδικευμένα όργανα, εντόπισαν δυο σημεία που ενδεχομένως κρύβουν σημαντικότατα υλικά από τη ναυμαχία. Το βάθος στα σημεία αυτά είναι γύρω στο ενάμισι μέτρο, δηλαδή είναι εφικτή μια ανασκαφή, το πρόβλημα όμως είναι πόσο μεγάλο είναι το στρώμα της λάσπης που υπάρχει εκεί και πόσο εύκολο είναι να μετατοπιστεί για να φανούν τα όσα κρύβει. Επειδή όμως οι ενδείξεις είναι χειροπιαστές θεωρείται βέβαιο ότι στα σημεία αυτά θα γίνουν ανασκαφές, όσο δύσκολες κι αν είναι.
Ο κ. Λώλος δήλωσε στο Κανάλι Ένα ότι το έργο στην περιοχή θα συνεχιστεί γιατί για πρώτη φορά είμαστε τόσο κοντά σε στοιχεία από την ιστορική ναυμαχία, οπότε δεν υπάρχει περίπτωση να αφήσουμε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Τί θα βρεθεί κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει. Μπορεί πολλά, μπορεί και τίποτα. Από τη στιγμή όμως που υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις είμαστε υποχρεωμένοι να εξαντλήσουμε όλες τις πιθανότητες, κατέληξε ο καθηγητής.
Το σπήλαιο του Ευριπίδη
Όπως είπε στη συνέχεια ο κ. Λώλος, αρχαιολογικές ανασκαφές κάνει στη Σαλαμίνα από το 1994.Έχει επικεντρωθεί σε δυο σημεία, γιατί το νησί έχει τεράστια ιστορία που έρχεται σιγά σιγά στο φως και μας προκαλεί κατάπληξη. Κατ’ αρχάς επιβεβαιώθηκε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι το σπήλαιο που φημολογείτο ότι ήταν το ησυχαστήριο του Ευριπίδη, όντως ήταν. Ανακαλύφθηκε ο σκύφος με το όνομα του. Σκύφος είναι το πήλινο δοχείο με τα δυο χερούλια που οι αρχαίοι έπιναν κρασί…
Στο σπήλαιο μαζί με τα αλλά ευρήματα, που μαρτυρούν την παρουσία του τραγικού ποιητή βρέθηκε και ο σκύφος με το όνομα του. Όπως έχουμε δηλαδή σήμερα την κούπα που πίνουμε καφέ που έχει το όνομα μας έτσι είχε και ο Ευριπίδης το δικό του σκεύος. Όλα αυτά τα ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο της Σαλαμίνας. Το σπήλαιο, όπως είπε ο κ. Λωλός είναι επισκέψιμο, όπως επισκέψιμο είναι και το ιερό του Διονύσου που βρίσκεται κάτω από το σπήλαιο. Και η ύπαρξη του ιερού είναι μια ακόμα απόδειξη ότι στο σπήλαιο πήγαινε και έμενε για καιρό ο Ευριπίδης και έγραφε τα έργα του, γιατί ο Διόνυσος ήταν ο προστάτης του αρχαίου δράματος.
Το σπήλαιο και το ιερό βρίσκονται στην περιοχή Περιστέρια.
Η Μυκηναϊκή Ακρόπολη
Ένα ακόμα αρχαιολογικό εύρημα τεράστιας αξίας που φέρνει σιγά σιγά στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του κ. Λώλου, είναι η Ακρόπολη της Αρχαίας Σαλαμίνας, της Μυκηναϊκής εποχής που βρίσκεται σε έναν λοφίσκο στην περιοχή Κανάκια. Η Ακρόπολη περιβάλλεται από έναν οικισμό που ήταν η πρώτη πρωτεύουσα του νησιού, γιατί το σημείο που είναι σήμερα τα Αμπελάκια και ήταν η αρχαία πρωτεύουσα, έγιναν πρωτεύουσα όταν το νησί προσαρτήθηκε στην πόλη των Αθηνών το 500 π.Χ.
Όλη η περιοχή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικό άλσος, γιατί βρίσκεται σε ένα εξαιρετικό τοπίο, κατάφυτο με υπέροχη κατανομή με καταπληκτικές κλιματολογικές συνθήκες που δείχνει ότι οι αρχαίοι ήξεραν να επιλέγουν τους χώρους που θα ζούσαν. Στην περιοχή ανακαλύφθηκε ακόμα ένα ιερό και ταφικά μνημεία που δείχνει ότι υπήρχε και τόπος λατρείας δίπλα από την πόλη.
Η περιοχή και η Ακρόπολη που ήταν το ανάκτορο της δυναστείας των Αιακιδών ήκμασε τον 14ο αιώνα π.Χ. ήταν το οικιστικό κέντρο του νησιού, ενώ από την δυναστεία των Αιακιδών προερχόταν ο ομηρικός ήρωας Αίας που κατέχει ξεχωριστή θέση στο πάνθεο των ηρώων της Ιλιάδας.
Η τεράστια ιστορία της Σαλαμίνας αποκαλύπτεται με την συνεχή και σοβαρή δουλειά του καθηγητή κ. Λώλου που δείχνει αποφασισμένος να συνεχίσει τις ανασκαφές για να αποκαλύψει σε όλη του την διάσταση την αρχαία ιστορία του νησιού. Γιατί η Σαλαμίνα δεν είναι μόνο η ναυμαχία. Είναι μια πορεία χιλιάδων ετών μέσα στο χρόνο με λαμπρή κι εξαιρετικής σημασίας παρουσία από τους αρχέγονους, τους αρχαϊκούς και τους αρχαίους χρόνους που αποτελεί κόσμημα για ολόκληρο τον Ελληνισμό.
Νίκος Παρασκευάς