Στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, σχεδόν όλα τα καταστήματα με σουβενίρ είναι κλειστά. Στην υπαίθρια αγορά της Χάιφα, έμποροι γυαλίζουν τα εμπορεύματά τους σε άδειους δρόμους. Οι αεροπορικές εταιρείες ακυρώνουν πτήσεις, οι επιχειρήσεις, τα πολυτελή ξενοδοχεία είναι μισοάδεια.
Σχεδόν 11 μήνες μετά τον πόλεμο του Ισραήλ στην Λωρίδα της Γάζας, η οικονομία της χώρας προσπαθεί να κρατηθεί όρθια καθώς οι ηγέτες της συνεχίζουν τις εχθροπραξίες και τίποτα δεν δείχνει πως ο τερματισμός τους, πλησιάζει στο τέλος. Αντιθέτως, τα σημάδια πιθανούς κλιμάκωσης είναι συνεχή και αφορούν επίσης μια ένοπλη σύρραξη με την Χεζπολάχ του Λιβάνου.
Το δε συνολικό κόστος του πολέμου ως έχει σήμερα μπορεί να ανέλθει σε 120 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 20% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας.
Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου προσπάθησε να κατευνάσει τις ανησυχίες λέγοντας ότι η οικονομική ζημιά είναι μόνο προσωρινή. Αλλά ο πιο αιματηρός, πιο καταστροφικός πόλεμος που έγινε ποτέ μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς έχει βλάψει χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις και έχει θέσει σε κίνδυνο τη διεθνή εμπιστοσύνη προς την οικονομία της χώρας, μια οικονομία που κάποτε θεωρούνταν πολύ δυναμική.
Ορισμένοι κορυφαίοι οικονομολόγοι, όπως επισημαίνει το Associated Press, λένε ότι η κατάπαυση του πυρός είναι ο καλύτερος τρόπος για να σταματήσει η ζημιά.
«Η οικονομία αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε συνθήκες τεράστιας αβεβαιότητα και αυτή σχετίζεται με την κατάσταση ασφάλειας – πόσο καιρό θα συνεχιστεί ο πόλεμος, ποια θα είναι η ένταση του και το ερώτημα εάν θα υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση», εξήγησε ο Καρνιτ Φλουγκ, πρώην κεντρικός τραπεζίτης του Ισραήλ και νυν αντιπρόεδρος έρευνας στο Ινστιτούτο Δημοκρατίας του Ισραήλ (think tank).
Ο πόλεμος επέφερε πολύ βαρύτερο τίμημα στην ήδη κατεστραμμένη οικονομία της Γάζας, εκτοπίζοντας το 90% του πληθυσμού και αφήνοντας τη συντριπτική πλειοψηφία του εργατικού δυναμικού άνεργη. Όλες οι τράπεζες έχουν κλείσει. Οι μάχες έχουν σκοτώσει περισσότερους από 40.400 ανθρώπους.
Οι μάχες στη Γάζα και οι καθημερινές επιθέσεις από τους μαχητές της Χεζμπολάχ στον Λίβανο έχουν επίσης εκδιώξει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από τα σπίτια τους κατά μήκος των βόρειων και νότιων συνόρων του Ισραήλ και έχουν προκαλέσει μεγάλης κλίμακας ζημιές.
Φόβος και αβεβαιότητα – Χειρότερα από την πανδημία η κατάσταση για μικρές επιχειρήσεις
Η ισραηλινή οικονομία έχει ανακάμψει από προηγούμενα σοκ, συμπεριλαμβανομένων μικρότερων πολέμων με τη Χαμάς. Αλλά αυτή η μακρά σύγκρουση έχει δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση, συμπεριλαμβανομένου του κόστους της ανοικοδόμησης, της αποζημίωσης των οικογενειών των θυμάτων και των εφέδρων στρατιωτών και φυσικά των τεράστιων στρατιωτικών δαπανών.
Η μακρά διάρκεια του πολέμου και η απειλή περαιτέρω κλιμάκωσης με το Ιράν και τη λιβανέζικη σύμμαχο του, τη Χεζμπολάχ, έχουν ιδιαίτερα σκληρό αντίκτυπο στον τουρισμό.
Αν και ο τουρισμός δεν είναι ο βασικός μοχλός της οικονομίας του Ισραήλ, η ζημιά έχει βλάψει χιλιάδες εργαζόμενους και μικρές επιχειρήσεις.
«Το πιο δύσκολο πράγμα είναι ότι δεν ξέρουμε πότε θα τελειώσει ο πόλεμος», λέει ο Ισραηλινός ξεναγός Ντάνιελ Τζέικομπ, του οποίου η οικογένεια ζει από της οικονομίες της.
«Πρέπει να τελειώσουμε τον πόλεμο πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους. Αν είναι άλλος μισός χρόνος, δεν ξέρω για πόσο καιρό θα τα καταφέρουμε».
Ο 45χρονος άνδρας, επέστρεψε τον Απρίλιο από έξι μήνες υπηρεσίας ως έφεδρος στρατιώτης, για να ανακαλύψει ότι οι δουλειές είχαν στερέψει. Αναγκάστηκε να κλείσει την τουριστική εταιρεία που διατηρούσε επί δύο δεκαετίες. Το μόνο του εισόδημα είναι η βοήθεια από την κυβέρνηση, η οποία του καταβάλλει τον μισό προπολεμικό μισθό του κάθε λίγους μήνες.
Ο Μεϊρ Σαμπαγκ, έμπορος αντικών στη Χάιφα, του οποίου το κατάστημα ήταν άδειο πια, είπε ότι οι δουλειές είναι χειρότερες τώρα από ό,τι κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.
Μέγας αντίκτυπος σε θαλάσσιο εμπόριο και τουρισμό
Μέχρι πριν λίγο καιρό, τις καθημερινής το λιμάνι της Χάιφα έσφυζε από ζωή. Ήταν ένας σημαντικός κόμβος ισραηλινών εισαγωγών-εξαγωγών όπου συχνά σταματούσαν τεράστια πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων.
Καθώς οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης θέτουν σε κίνδυνο τα πλοία που περνούν από τη Διώρυγα του Σουέζ της Αιγύπτου, πολλά πλοία μεγάλων αποστάσεων έχουν σταματήσει να χρησιμοποιούν ισραηλινά λιμάνια, όπως δήλωσε ένας αξιωματούχος ς που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας επειδή μοιραζόταν εσωτερικές πληροφορίες.
Όπως είπε, τα λιμάνια του Ισραήλ σημείωσαν πτώση 16% στη ναυτιλία το πρώτο εξάμηνο του έτους, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2023.
Στο μεταξύ οι προσπάθειες των ΗΠΑ για μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στην Γάζα έχουν πέσει στο κενό κατάπαυσης του πυρός μετά τις δολοφονίες από το Ισραήλ ηγετικών στελεχών της Χεζμπολάχ και της Χαμάς σε Λίβανο και Ιράν αυξάνοντας την απειλή ενός ευρύτερου περιφερειακού πολέμου.
Αυτοί οι φόβοι ώθησαν επίσης μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των Delta, United, Lufthansa κ.α να αναστείλουν τις πτήσεις εντός και εκτός Ισραήλ.
Ο Γιακόβ Σεϊνιν, Ισραηλινός οικονομολόγος με δεκαετίες εμπειρίας ως σύμβουλος ισραηλινών πρωθυπουργών και υπουργών, είπε ότι το συνολικό κόστος του πολέμου μπορεί να ανέλθει σε 120 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 20% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας.
Υποβάθμιση από οίκους αξιολόγηση, αύξηση ελλείμματος, επιβράδυνση ανάπτυξης
Από τις 38 χώρες μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, η οικονομία του Ισραήλ γνώρισε τη μεγαλύτερη επιβράδυνση από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο, ανέφερε ο οργανισμός την Πέμπτη.
Το ισραηλινό ΑΕΠ προβλεπόταν να αυξηθεί κατά 3% το 2024. Η Τράπεζα του Ισραήλ προβλέπει τώρα ρυθμό ανάπτυξης 1,5% — και αυτό μόνο αν ο πόλεμος τελειώσει φέτος.
Ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την αξιολόγηση του Ισραήλ από A+ σε A νωρίτερα αυτό το μήνα, μετά από παρόμοιες υποβαθμίσεις από τους S&P και Moody’s. Η υποβάθμιση θα μπορούσε να αυξήσει το κόστος δανεισμού της κυβέρνησης.
«Κατά την άποψή μας, η σύγκρουση στη Γάζα θα μπορούσε να διαρκέσει μέχρι το 2025», προειδοποίησε ο Fitch στο σημείωμα αξιολόγησης, το οποίο ανέφερε την πιθανότητα «σημαντικών πρόσθετων στρατιωτικών δαπανών, καταστροφής υποδομών και μεγαλύτερης παρατεταμένης ζημίας στην οικονομική δραστηριότητα και τις επενδύσεις».
Ένα άλλο ανησυχητικό σημάδι, είναι πως το Υπουργείο Οικονομικών αυτό το μήνα είπε ότι το έλλειμμα της χώρας τους τελευταίους 12 μήνες έχει αυξηθεί σε πάνω από 8% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας κατά πολύ το 6,6% αναλογία ελλείμματος προς ΑΕΠ που προέβλεπε το υπουργείο για το 2024. Το 2023 το δημοσιονομικό έλλειμμα ήταν περίπου 4% του ΑΕΠ.
Η υποβάθμιση και το έλλειμμα έχουν αυξήσει την πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση να τερματίσει τον πόλεμο και να μειώσει το έλλειμμα -κάτι που θα απαιτούσε αντιδημοφιλείς αποφάσεις όπως η αύξηση των φόρων ή η περικοπή δαπανών.
Αδιέξοδο στην κυβέρνηση με τους σκληροπυρηνικούς του Νετανιάχου
Αλλά ο Νετανιάχου πρέπει να διατηρήσει ζωντανό τον συνασπισμό κομμάτων που τον κρατούν στην εξουσία και ο σκληροπυρηνικός υπουργός Οικονομικών του, Μπέζαλελ Σμότριτς, θέλει ο πόλεμος να συνεχιστεί μέχρι να αποδεκατιστεί η Χαμάς.
Ο Φλουγκ, ο πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, είπε ότι η κατάσταση είναι μη βιώσιμη και ότι ο συνασπισμός θα πρέπει να περικόψει τις δαπάνες, όπως οι μη δημοφιλείς επιδοτήσεις σε υπερορθόδοξα σχολεία που θεωρούνται από το ευρύ κοινό ως σπάταλες.
«Το κοινό θα δυσκολευτεί να το δεχτεί αν η κυβέρνηση δεν δείξει ότι η σοβαρότητα της κατάστασης τους αναγκάζει να εγκαταλείψουν μερικά από τα πράγματα που τους αγαπούν», σχολίασε.
Ο ΥΠΟΙΚ Σμότριτς πάλι είπε ότι η οικονομία του Ισραήλ «είναι ισχυρή» και υποσχέθηκε να εγκρίνει έναν «υπεύθυνο προϋπολογισμό που θα συνεχίσει να υποστηρίζει όλες τις ανάγκες του πολέμου, διατηρώντας παράλληλα τα δημοσιονομικά πλαίσια και προάγοντας κινητήρες ανάπτυξης».
Το ποσοστό ανεργίας έχει πέσει κάτω από τα προπολεμικά επίπεδα, είπε ο Sheinin, στο 3,4% τον Ιούλιο σε σύγκριση με 3,6% τον Ιούλιο του περασμένου έτους. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τους Ισραηλινούς που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την αγορά εργασίας, το ποσοστό αυξάνεται στο 4,8%, ποσοστό που θα εξακολουθούσε να θεωρείται χαμηλό στις περισσότερες χώρες.
Εν τω μεταξύ, πολλές μικρές επιχειρήσεις έκλεισαν επειδή οι ιδιοκτήτες και οι υπάλληλοί τους κλήθηκαν να πολεμήσουν. Άλλοι αγωνίζονται εν μέσω της ευρύτερης επιβράδυνσης.
Η ισραηλινή εταιρεία επιχειρηματικών πληροφοριών CofaceBDI αναφέρει ότι περίπου 46.000 επιχειρήσεις έχουν κλείσει από την έναρξη του πολέμου — το 75% από αυτές είναι μικρές επιχειρήσεις.
Ακόμη και το εμβληματικό ξενοδοχείο American Colony της Ιερουσαλήμ, μια δημοφιλής στάση για πολιτικούς, διπλωμάτες και αστέρες του κινηματογράφου, έχει απολύσει εργαζομένους και εξετάζει περικοπές μισθών, είπε ο Τζέρεμι Μπέρκοβιτς, ο οποίος εκπροσωπεί τους ιδιοκτήτες.
«Σκεφτήκαμε κάποια στιγμή να κλείσουμε για λίγους μήνες», είπε ο Μπέρκοβιτς «αλλά φυσικά αυτό θα σήμαινε την απόλυση όλου του προσωπικού. Θα σήμαινε να αφήσουμε τους κήπους, τους οποίους έχουμε αναπτύξει εδώ και 120 χρόνια, να πάνε σε αγρανάπαυση».
Ο Σέινιν, είπε ότι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθηθεί η οικονομίαθα ήταν να τερματιστεί ο πόλεμος.
«Αλλά», προειδοποίησε. «Αν είμαστε πεισματάρηδες και συνεχίσουμε αυτόν τον πόλεμο, δεν θα ανακάμψουμε».
Newsroom, Κανάλι Ένα, 90,4fm, K.Π.
